Dy arsye përse duhet të jemi shumë pesimist për ekonominë shqiptare
Ekziston një konsensus në ekonomi se investimi privat dhe ai publik cojnë në rritje ekonomike afatgjatë. Por duke u bazuar në literaturën akademike efekti i investimeve shtetërore në rritje ekonomike duket jo i qartë. Në studimin e publikuar nga Khan i titulluar “Impakti i investimeve private në rritjen ekonomike” vihet re se impakti i investimit privat në rritjen ekonomike afatgjatë është më i rëndësishëm sesa investimi publik. Për më tepër ky studim shpjegon se në fakt investimet publike megjithëse me efekt pozitiv, nuk kanë peshë domethënëse në rritjen ekonomike (statistikisht jo-domethënës).
Në përfundim të këtij studimi thuhet se rrugë më të mira, telekomunikacion më i mirë, shkolla më mira etj. bëjnë që produktiviteti i kapitalit privat të jetë më i lartë. Pra efekti i investimeve publike në rritje ekonomike është indirekt. E thënë më thjeshtë Shqipërisë i duhet sa më shumë investim privat dhe krijim i kapitalit privat për të arritur rritje ekonomike dhe investimet publike duhet të jenë komplimentare (mbështetëse) ndaj investimeve private. Këtu më pas lind dhe i gjithë diskutimi i bërë i rilindjes urbane nëse këto investime publike ishin ose jo pjesë mbështetëse ndaj investimeve publike apo u bënë pavarsisht atyre. Një debat që personalisht e kam kundërshtuar gjithnjë si një politikë e panevojshme kejnsianiste që nuk do të përmisonte asgjë në ekonominë tonë.
Për më tepër kjo politikë duket se ka dekurajuar investimet private në vend. Duke analizuar të dhënat e FMN-së vihet re se nga viti 2014 Shqipëria po përjeton përkeqësim të investimeve totale në ekonomi si përqindje e Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB). Kështu teksa investimet totale bruto në ekonomi ishin 26.7% e PBB-së në vitin 2014, FMN parashikon që ato të ulen në 23.9% të PBB-së në vitin 2020. Po ashtu investimet private në Shqipëri kanë rënë nga 21.7% e PBB-së në 18.3% e PBB-së ( e parashikuar për vitin 2020). Po të krahasohet me rastin e Maqedonisë vihet re se Shqipëria ka një trajektore krejt të kundërt nga shteti fqinj. Investimet totale në Maqedoni megjithëse në nivele të afërta me Shqipërinë në vitin 2014 ka rritur të krijojë institucione probiznes duke inkurajuar gjithnjë e më shumë investimet private në ekonomi. Në vitin 2020 ata parishikojnë të kenë investime totale në ekonomi që arrijnë 32.8% e PBB-së ose 14.5% më e lartë se rasti i Shqipërisë.
Ndryshimi vjetor i nivelit te investime Shqiperi/Maqedoni
Po ashtu kontributi kryesor i rritjes ekonomike të Shqipërisë vjen nga konsumi e jo nga investimet. Gjatë viteve 2014 deri në 2020 në Shqipëri investimet kanë patur rritje thuajse 0% nga viti në vit në ekonominë Shqiptare ndërkohë që në ekonominë Maqedonase vihet re rritje deri në 10-15% nga vitet 2014 deri në 2017. Këto të dhëna tregojnë shumë për të ardhmen e ekonomisë sonë dhe për cilësinë e rritjes ekonomike. Kreditimi si përqindje e PBB-së po ashtu ka mbetur thuajse e pandryshuar në tetë vitet e fundit në 38% e PBB-së duke treguar se kërkesa e investitorëve privat mbetet e pandryshuar dhe anemike. Nga ana tjetër investimet e mëdha publike nëpërmjet PPP-ve nuk është gjë tjetër vecëse një sinjal i parashikueshëm i rritjes së mëtejshme të taksave në të ardhmen e presion i mëtejshëm për të frenuar investimet private…